D vitamini vücuda D vitamini olarak vaya dokudaki ön maddenin ultraviyole ışını aracılığıyla D vitaminine çevrilmesi ile alınabilir. Balık yağı dışındaki doğal yiyeceklerde D vitamini çok az bulunur. Bitki dokularındaki “ergosterol” ve hayvan dokularındaki “7-dehidrokolesterol” ultraviyole ışını aracılığıyla D vitaminine çevrilir. Bazı ülkelerde süt, peynir, meyve suyu, kahvaltılık tahıllar ve yağlar D vitamininden zenginleştirilmektedir.
Güneş ışınlarının dik veya eğik gelmesi bireyin ten rengi ve yaşı D vitamini oluşumunda yetersizliğe neden olur. Ayrıca yaşlıların derisi ince olduğu için D vitamini oluşumu da azalır.
D vitamininin kemik sağlığı dışındaki işlevlerini yerine getirebilmesi için günlük alımın 18 yaş altı için 1000 IU, yetişkinler için 1500-2000 IU düzeyinde olmalıdır. Obez çocuk ve yetişkinler ile antikonvulsant, glukortikoidler ve AIDS tedavisi görenlerin 2-3 katı almaları gerekmektedir. D vitamininin aşırı alımı toksiktir. Üst limitler 6 aydan küçük bebekler için 1000 IU, 7-12 ay 1500 IU, 1-3 yaş 2500 IU, 4-8 yaş 3000 IU, 9-18 yaş 4000 IU, 19 yaş üstü için 10000 IU olarak belirlemiştir.
Çalışmalar yüksek vücut kitle indeksinin ve vücut yağ yüzdesinin düşük plazma D vitamini seviyeleri ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Bu durum farklı şekillerde açıklanabilir:
- Obez bireyler daha az güneşlendiği için güneşten D vitamini absorbe edememeleri
- Obez bireylerde D vitamini yönünden zengin besinleridaha az tüketme eğilimi
- Obez ve obez olmayan bireylerde D vitaminini aktif forma dönüştüren enzim seviyelerinde farklılık
- Yapılan bir çalışmada, obez ve obez olmayan bireylerde D vitamini seviyeleri arasında fark olmadığı; D vitamininin ihtiyaç duyduğu vücudun büyüklüğüne bağlı olduğu belirtilmiştir. Yani obez bireyler normal kilolu bireylerle aynı plazma D vitamini seviyesine ulaşmak için normal kilolu bireylerden daha fazla D vitamininne ihtiyacı vardır.
Kilo verme derecesi D vitamini seviyelerinin artışını etkileyebilir. Yapılan bir çalışmada az miktarda kilo kaybının D vitamini seviyesinde artışa yol açtığı saptanmıştır. Vücut ağırlığının %15’ini kaybeden katılımcıların D vitamini seviyelerinde vücut ağırlığının %5-10’unu kaybedenlerden 3 kat daha fazla artış gözlemlenmiştir.
Bazı kanıtlar yeterli D vitamini alımının kilo kaybını arttıracağını ve vücut yağının azaltacağını gösteriyor. Yapılan bir çalışmada 218 fazla kilolu ve obez kadına kalori kısıtlı diyet ve egzersiz verilmiştir. Kadınların yarısına D viyamini verilmiştir. Çalışma sonucunda D vitamini verilen kadınların kontrolden daha fazla (ortalama 7 kg) kilo kaybı gözlemlenmiştir. Yapılan başka bir çalışmada, fazla kilolu ve obez kadınlara D vitamini takviyesi yapılmıştır. Çalışma sonunda katılımcılarda kilo kaybı gözlemlenmemiş ancak artan D vitamini seviyelerinin vücut yağını azalttığı saptanmıştır.
D vitamini kilo alımında azalmaya da neden olmuştur. 4600’dan fazla kadınla yapılan bir çalışmada daha yüksek D vitamini seviyesinin daha az kilo alımı ile ilişkili olduğu saptanmıştır.
Birkaç teori D vitaminin kilo kaybı üzerindeki etkilerini açıklamaya çalışır.
- D vitamini vücutta yeni yağ hücreleri oluşumunu azaltır.
- D vitamini yağ hücrelerinin depolanmasını baskılar.
- D vitamini nörotransmitter olan seratoninin seviyesini arttırır.
- Yüksek D vitamini seviyesi kilo kaybını tetikleyen yüksek testesteron seviyeleri ile ilişkilidir.
